Con sam biển là một loại hải sản thường được người dân lựa chọn để lấy thịt và trứng chế biến, tuy nhiên hình dạng bên ngoài của con sam rất giống với con so biển (một loại hải sản có chứa độc tố gây ngộ độc) khiến người dân rất khó phân biệt được.
Theo Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, cả con so và con sam đều sống ở vùng ven biển, đầm nước mặn và các cửa sông, có hình dạng giống hệt nhau tuy nhiên nếu ăn phải con so biển sẽ bị ngộ độc do chứa độc tố tetrodotoxin.
Dưới đây là cách phân biệt con sam biển và con so biển mà người dân cần phải biết:
– Con SAM BIỂN (tên khoa học Tachypleus tridentatus) thường sống ở vùng ven biển, chúng sống thành từng cặp để sinh sống cùng nhau. Con sam trưởng thành có trọng lượng từ 1,5 kg đến 2 kg. Chúng có vỏ cứng như vỏ cua, thân mình tròn vẹt, chiều dài khoảng 30 cm, dưới bụng có tám chân càng nhỏ, di chuyển rất chậm và bò như cua. Đuôi sam có một gờ mặt lưng rõ ràng, có hình dạng tam giác.
– Con SO BIỂN (tên khoa học Carcinoscorpius rotunicauda) là một loài có chứa độc tố, khi ăn phải con so biển có thể gây tử vong. Loài này sống ở vùng ven biển và các lạch nước ngọt. Chúng có hình dạng rất giống với con sam biển nhưng kích thước nhỏ hơn và không sống thành từng cặp. Chiều dài của con so biển khoảng từ 20 đến 25 cm (không tính đuôi), toàn bộ cơ thể có màu xanh nâu đậm. Đuôi không có gờ mặt lưng, tiết diện cắt ngang của đuôi có dạng hình trứng hoặc hình tròn.
– Theo đó, có 3 đặc điểm dễ phân biệt giữa con sam và con so biển:
+ Con sam biển luôn sống thành từng cặp, trong khi con so biển sống một mình.
+ Đuôi của con sam biển có gai trên gờ, khi cắt ngang đuôi có hình dạng tam giác; Đuôi của con so biển không có gai trên gờ, khi cắt ngang đuôi có hình dạng tròn.
+ Kích thước của con so biển nhỏ hơn con sam biển.
Độc tố của con so biển là tetrodotoxin (tương tự như độc tính của độc tố trong cá nóc) không bị hủy bỏ bởi nhiệt độ (qua quá trình nấu chín hoặc phơi khô, sấy, độc chất vẫn tồn tại); đây là độc tố rất mạnh, được hấp thụ nhanh chóng qua đường tiêu hóa, vì vậy chỉ sau khoảng 30 phút sau khi ăn các triệu chứng của ngộ độc sẽ xuất hiện.
Triệu chứng chung của các trường hợp bị ngộ độc gồm: cảm giác tê môi, miệng, tay, chân và vùng quanh miệng; trạng thái thần kinh lơ mơ, lưng lơ, cảm giác mệt mỏi toàn thân; khó thở, huyết áp giảm… Những người bị ngộ độc có thể nhanh chóng bị liệt các cơ hô hấp, ngừng thở và tử vong nhanh chóng chỉ với một liều độc thấp. Hiện tại chưa có thuốc giải độc.
Ở Việt Nam cũng như trên thế giới từ trước đến nay, đã có nhiều trường hợp ngộ độc chết người do ăn con so biển. Nguyên nhân chính của những trường hợp này đa số là do việc ăn với mục đích cố ý và một số trường hợp do nhầm lẫn con so biển với con sam biển để chế biến thức ăn.
Để phòng ngừa ngộ độc, Trung tâm Y tế thị xã Ninh Hòa khuyến cáo người dân tuyệt đối không sử dụng con so biển làm nguyên liệu thực phẩm dưới bất kỳ hình thức nào, dù chỉ một lần.