Trần Hưng Đạo, tên thật là Trần Quốc Tuấn, là con trai của vương Trần Liễu và được cháu gọi là chú của Trần Thái Tông.
Anh sinh ra tại làng Tức Mặc, phủ Thiên Trường, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định. Ông được phong ấp ở hương Vạn Kiếp, thuộc huyện Chí Linh, châu Nam Sách, lộ Lạng Giang.
Trần Hưng Đạo sinh vào năm 1226 và qua đời vào năm 1300, hưởng thọ 74 tuổi.
Ông là một anh hùng dân tộc, được biết đến với danh hiệu “Bình Bắc Đại Nguyên Soái” và là một nhà quân sự tài ba, nhà chính trị xuất sắc, và cũng là một nhà văn tài năng.
Theo truyền thuyết, từ khi còn nhỏ Trần Quốc Tuấn đã yêu thích trò chơi đánh trận và đã biết viết thơ từ khi chỉ mới sáu tuổi. Lớn lên, ông có học vấn uyên bác, giỏi văn chương và hiểu rõ về quân sự, biết cưỡi ngựa và bắn cung thành thạo. Năm 1257, khi quân Nguyên đầu tiên xâm lược nước ta, ông được giao nhiệm vụ giữ biên thuỳ phía Bắc. Ba chục năm sau đó, trong hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ hai (1285) và lần thứ ba (1287-1288), ông được quyền chỉ huy toàn quân và đã giành chiến thắng nổi tiếng, đánh quân Nguyên trở về nước.
Là một vị tướng tài ba kiêm nhà văn võ, Trần Hưng Đạo đã hiểu rõ vai trò quan trọng của dân là nền tảng của xã hội và của quân là lực lượng đồng minh của đất nước. Ông đã đề ra một chiến lược quân sự ưu việt, có tính nhân dân, tiêu biểu là hai cuộc rút lui chiến lược khỏi Kinh thành Thăng Long, tránh cho nhà Trần những tổn thất lớn và tạo điều kiện để đánh tan lực lượng địch. Những kế hoạch làm vườn ẩn trên khắp các con đường mà kẻ thù đi qua, những hoạt động phối hợp nhịp nhàng giữa dân quân và quân đội chính quy của nhà nước, và những trận phục kích lừng danh như trận Bạch Đằng đã làm cho tên tuổi của ông được khắc sâu trong lòng mọi người. Ngay cả đối thủ cũng phải nhắc đến tên Hưng Đạo Vương với sự kính trọng.
Ngoài sự xuất sắc trong lĩnh vực quân sự, Trần Quốc Tuấn còn là một mẫu người có lòng trung hiếu và thông minh, biết gạt bỏ mọi hiềm khích cá nhân để đoàn kết các nhân tài và tướng tá trong triều nhằm giúp vua và đánh bại kẻ thù. Sử sách đã ghi lại câu nói nổi tiếng của ông với vua Trần Thánh Tông, khi đất nước đang đối mặt với nguy cơ tan rã: “Xin bệ hạ hãy chém đầu tôi trước, sau đó sẽ cho hàng”. Trước khi qua đời, ông còn lưu ý với vua Trần Anh Tông rằng mọi chính sách phong kiến phải xem xét “Tăng cường sức mạnh của dân để có nền tảng vững chắc”. Ông không chỉ là một công thần mà còn là một anh hùng của dân tộc.
Ông thường tiến cử nhiều người tài giỏi để giúp đất nước, như Phạm Ngũ Lão, Dã Tượng, Yết Kiêu… bất kể họ thuộc tầng lớp xã hội nào.
Trần Quốc Tuấn qua đời vào ngày 20 tháng Tám năm Canh Tý (3-IX-1300) tại Vạn Kiếp. Sau khi mất, ông được triều đình phong tặng danh hiệu Thái Sư Thượng Phụ Thượng Quốc Công và Nhân võ Hưng Đạo Đại Vương. Đền thờ ông tại Vạn Kiếp được gọi là “Đền Kiếp Bạc”.
Một số tác phẩm của ông gồm:
– Binh gia diệu lý yếu lược (Còn được gọi là Binh thư yếu lược).
– Vạn Kiếp tông bí truyền thư.
– Dụ chư tỳ tướng hịch văn (Còn được gọi là Hịch tướng sĩ). Đây là một bài hịch được viết trước cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ hai, nhằm kêu gọi tướng sĩ chú trọng việc rèn luyện và nghiên cứu binh thư để sẵn sàng đối mặt với âm mưu xâm lược của kẻ thù. Bài hịch chứng tỏ sự tài năng trong văn chương và lòng yêu nước cháy bỏng của Trần Quốc Tuấn.
Ông được xếp vào danh sách Mười Đại nguyên soái Thế giới xuất sắc nhất.